Ảnh hưởng của sai lệch chọn lựa và sai lệch xác định lên tỷ số số chênh trong các nghiên cứu bệnh-chứng và đoàn hệ
by Kinh Nguyen
Các sai lệch đã trình bày trong các phần trước có thể làm thay đổi tỷ số số chênh và do đó có khả năng đưa đến một kết luận không giá trị. Các tác dụng tiềm tàng được minh họa một cách tổng quát trong Bảng [tab:sailechvaor].
Ảnh hưởng của sai lệch lên tỷ số số chênh trong các nghiên cứu đoàn hệ và bệnh-chứng
| Loại sai lệch | ||
|---|---|---|
| Bệnh-chứng | Đoàn hệ | |
| Sai lệch chọn lựa | ||
| Hiện mắc-Mới mắc | ⇑ hoặc ⇓ | ít có |
| Berkson’s | ⇑ hoặc ⇓ | không có |
| Không hưởng ứng | ⇑ hoặc ⇓ | ⇑ hoặc ⇓ |
| Sai lệch đo lường | ||
| Chẩn đoán | ⇑ | ⇑ |
| Nhớ lại | ⇑ | không có |
[tab:sailechvaor]
Sai lệch hiện mắc-mới mắc có thể tăng hoặc giảm tỷ số số chênh trong một nghiên cứu bệnh-chứng nhưng ít có khả năng xảy ra trong nghiên cứu đoàn hệ hoặc các thử nghiệm. Sai lệch không hưởng ứng có thể ảnh hưởng cả nghiên cứu đoàn hệ và bệnh-chứng cũng như các thử nghiệm và có thể xảy ra cả hai chiều. Sai lệch chọn lựa khó tránh nhất. Sai lệch hiện mắc-mới mắc không thể tránh được trong nghiên cứu bệnh-chứng nhưng ít nhất có thể đo lường được một phần. Sai lệch tỷ suất nhập viện thì không thể phòng tránh hay đo lường được. Sai lệch không hưởng ứng thì có thể phòng ngừa và đo lường được.
Về các sai lệch xác định, sai lệch chẩn đoán sẽ tăng cao tỷ số số chênh trong cả nghiên cứu bệnh-chứng và đoàn hệ. Sai lệch nhớ lại cũng sẽ làm tăng cao tỷ số số chênh trong nghiên cứu bệnh-chứng, nhưng không gặp trong nghiên cứu đoàn hệ. Cả hai loại sai lệch là phòng ngừa được.
Sai lệch chọn lựa làm việc khái quát kết quả ra cho toàn bộ bệnh nhân với rối loạn đang quan tâm là không thể, trong khi các sai lệch đo lường ảnh hưởng đến tính giá trị trong kết luận của nghiên cứu.
Do các loại sai lệch trong hầu hết các trường hợp là khó kiểm soát, cần phải quan tâm đến cách phòng tránh xảy ra qua việc chọn lựa thiết kế phù hợp, phát triển một đề cương chặt chẽ và tuân thủ theo đề cương này. Trong trường hợp xấu nhất, khi các sai lệch này không thể phòng ngừa được, ít nhất các sai lệch phải được đo lường và các hiệu chỉnh thống kê trên kết quả cần phải được xem xét.