Thiết kế nghiên cứu

by Kinh Nguyen

Cách tiếp cận dịch tễ học được dựa trên các nguyên tắc thống kê trong xây dựng thiết kế nghiên cứu. Trong cách tiếp cận này nghiên cứu có thể được chia thành loại cơ bản là dựa trên quan sát và loại tiến hành thực nghiệm.

Thường các nghiên cứu quan sát sử dụng phương pháp khảo sát mẫu, theo đó một mẫu trong dân số được quan sát nhiều loại đặc tính khác nhau. Việc này có thể thông qua phỏng vấn trực tiếp đối tượng, đo khám sức khỏe hoặc đơn giản là trích các thông tin ra từ các nguồn có sẵn như bệnh án, hồ sơ lưu trong bệnh viện hoặc cơ quan công tác. Khảo sát dạng cắt ngang (thông tin về nguyên nhân và ảnh hưởng được thu thập cùng lúc và không thể xác định được trình tự thời gian) được xem là các nghiên cứu hình thành giả thuyết, còn các khảo sát mà việc quan sát nguyên nhân và ảnh hưởng có thể xác định được trình tự thời gian (như nghiên cứu bệnh-chứng hay các nghiên cứu đoàn hệ) được coi là có bản chất phân tích và có thể thực hiện suy diễn về mối liên quan.

Cách tốt nhất để kiểm định giả thuyết là tiến hành thực nghiệm, khi có thể kiểm soát được tất cả các nhân tố khác ngoài yếu tố đang quan tâm. Tuy nhiên trong các bệnh ở người, điều này thường không thể thực hiện được do các vấn đề về thực tế và y đức. Do vậy các thực nghiệm này thường được thay thế bằng các thử nghiệm tự nhiên hoặc bằng các nghiên cứu quan sát được thiết kế cẩn thận (nghiên cứu bệnh-chứng, đoàn hệ) có đủ thông tin về các “nhân tố bên ngoài" để có thể hiệu chỉnh cho những nhân tố này khi rút ra các suy luận. Những nghiên cứu quan sát phân tích này có thể là hồi cứu (nghiên cứu ngược về quá khứ như nghiên cứu bệnh-chứng) hoặc tiến cứu (nghiên cứu theo chiều thời gian như nghiên cứu đoàn hệ và đoàn hệ hồi cứu). Những phương pháp này so sánh sự khác biệt về phơi nhiễm hoặc kết cuộc giữa các nhóm cá nhân. Sự khác biệt so với nghiên cứu thực nghiệm là không có sự can thiệp trực tiếp từ những người điều tra và người điều tra không thể kiểm soát các yếu tố bên ngoài cho bất cứ cá nhân nào trong nghiên cứu.

Dù cách tiếp cận như thế nào, suy luận thống kê sử dụng các định luật xác suất đều sẽ hướng dẫn cho quá trình suy diễn. Một số giả định về dân số, các đặc tính của dân số, phân phối xác suất sẽ được đặt ra và khả dĩ của các quan sát ủng hộ hay mâu thuẫn giả thuyết đã xác định trước sẽ được đánh giá. Dựa trên các xác suất tính toán được, giả thuyết sẽ được chấp nhận hoặc bác bỏ (hoặc tính bất định được cho là chưa trả lời được, nhất là khi cỡ mẫu quan sát là quá nhỏ không đủ tin cậy). Các thiết kế nghiên cứu cụ thể sẽ được trình bày thêm ở các phần sau trong tài liệu này. Quá trình đi từ hình thành giả thuyết đến kiểm định giả thuyết được minh họa trong Hình [fig:1hinhthanhkiemdinh].

Một quan sát, hoặc một loạt các quan sát sẽ khởi đầu một giả thuyết; một nghiên cứu khảo sát cắt ngang được thực hiện để hình thành một giả thuyết hợp lý; một nghiên cứu quan sát xác minh các mối liên quan và ủng hộ (hoặc bác bỏ) giả thuyết; và một thử nghiệm được thực hiện để kiểm định giả thuyết.