Các loại nghiên cứu mô tả

by Kinh Nguyen

Loạt ca

Loại nghiên cứu này dựa trên báo cáo hàng loạt ca có một bệnh lý nhất định hoặc một loạt các ca được điều trị và không có phân nhóm chứng cụ thể. Các ca này đại diện cho tử số của bệnh trạng và không nên sử dụng để ước lượng nguy cơ.

Sự phân bố của các ca bệnh theo các yếu tố quan trọng về người, nơi chốn và thời gian có thể cho những nghi ngờ ban đầu về các nguyên nhân tiềm tàng, và có thể đưa đến các nghiên cứu mô tả chi tiết hơn, từ đó có thể hình thành các giả thuyết. Điều này sẽ đưa tới một nghiên cứu phân tích chính thống để kiểm định những giả thuyết này. Ví dụ, những quan sát ban đầu về AIDS là từ một loạt ca ở San Francisco; gần như toàn bộ các ca bệnh phân bố trong những người đàn ông đồng tính, điều này dẫn đến nghi ngờ việc thực hành tình dục có thể là nguyên nhân tiềm ẩn. Khi một loạt ca tiêu chảy được báo cáo từ một khu vực nhất định trong nước, bảng thống kê ban đầu của loạt ca này sẽ có thể đưa đến những nguồn tiềm tàng của dịch, và các nghiên cứu phân tích tiếp sau sẽ xác nhận hoặc bác bỏ những nghi ngờ ban đầu.

Chẩn đoán cộng đồng hay đánh giá nhu cầu

Loại nghiên cứu này đòi hỏi thu thập dữ kiện về các vấn đề y tế đang tồn tại, các chương trình, thành tựu, ràng buộc, phân cấp xã hội, mô hình lãnh đạo, các điểm trọng tâm đề kháng hoặc hiện mắc cao, hay các nhóm có nguy cơ cao nhất. Mục đích là phát hiện các nhu cầu hiện tại và cung cấp dữ kiện nền để thiết kể các nghiên cứu sâu hơn hoặc hành động.

Một mô tả các vấn đề phổ biến trong một nhóm dân số cụ thể (v.d. người vô gia cư) và các điều kiện sẵn có để giúp những người này, có thể đưa đến một hành động cộng đồng để tăng nhận thức về vấn đề và huy động các nguồn lực từ cộng đồng nhằm giải quyết vấn đề.

Mô tả dịch tễ học về bệnh trạng

Cách tiếp cận mô tả phổ biến này đòi hỏi thu thập dữ kiện về hiện trạng và phân bố bệnh trong dân số theo những đặc tính nhất định của cá nhân (v.d. tuổi, giới, học vấn, thói quen hút thuốc lá, tôn giáo, nghề nghiệp, tầng lớp xã hội, tình trạng hôn nhân, sức khỏe, tính cách), địa điểm (thành thị/nông thôn, địa phương, quốc gia, quốc tế) và thời gian (dịch, mùa, chu kỳ, trường kỳ). Có thể mô tả cả về các đặc tính trong gia đình như thứ tự sinh, quy mô gia đình, tuổi mẹ, khoảng cách sinh và kiểu gia đình.

Đây là loại nghiên cứu dịch tễ học mô tả được sử dụng phổ biến nhất. Các số đo bệnh trạng, v.d. hiện mắc, mới mắc và tử vong, rất thường được báo cáo. Với phân tích cẩn thận, các thống kê mô tả này sẽ dẫn đến việc hình thành các giả thuyết và kiểm định các giả thuyết này với các nghiên cứu phân tích. Cần thận trọng khi lựa chọn chỉ số nào để xác định “nguy cơ”. Những vấn đề này sẽ được trình bày sau trong chương này.

Nghiên cứu cắt ngang mô tả hay khảo sát cộng đồng

Nghiên cứu cắt ngang đòi hỏi thu thập dữ kiện về một mặt cắt ngang của dân số, như tên nghiên cứu ám chỉ, có thể bao gồm toàn bộ hoặc một phần (mẫu) của dân số. Rất nhiều nghiên cứu cắt ngang không nhằm kiểm định giả thuyết về sự kết hợp và do đó mang tính mô tả. Nghiên cứu này cung cấp tỷ suất hiện mắc tại một thời điểm nhất định (hiện mắc thời điểm) hoặc trên một khoảng thời gian (hiện mắc thời khoảng). Dân số nguy cơ trong nghiên cứu là mẫu số của những tỷ suất hiện mắc này.

Cũng nằm trong nhóm nghiên cứu mô tả này là các khảo sát trong đó phân bố của một bệnh, khiếm khuyết, bệnh lý, tình trạng miễn dịch, dinh dưỡng, thể lực hay trí tuệ, v.v., được đánh giá. Thiết kế này có thể cũng được dùng trong nghiên cứu hệ thống y tế để mô tả “hiện mắc” theo những đặc tính nhất định - mô hình sử dụng dịch vụ y tế và tuân thủ điều trị - hoặc trong điều tra lấy ý kiến cá nhân về các vấn đề sức khỏe. Quy trình thường được sử dụng trong kế hoạch hóa gia đình và trong các dịch vụ khác là khảo sát KAP (khảo sát về kiến thức, thái độ và thực hành).

Nghiên cứu mô tả sinh thái

Khi đơn vị quan sát là một tập hợp (v.d. gia đình, thị tộc hay trường học) hay một đơn vị sinh thái (một làng, thị trấn hay quốc gia) nghiên cứu trở thành một nghiên cứu mô tả sinh thái.

Như đã nói, kiểm định giả thuyết nói chung không phải là mục tiêu của nghiên cứu mô tả. Tuy vậy trong một số nghiên cứu ở trên (điều tra cắt ngang, nghiên cứu sinh thái) một số kiểm định giả thuyết có thể là thích hợp. Hơn nữa, mô tả dữ kiện cũng là một phần không thể thiếu của nghiên cứu phân tích.